Read more »

 Việc học hành ở Việt Nam, đặc biệt là áp lực thi cử và nỗi lo trượt đại học, đã trở thành một gánh nặng tâm lý lớn đối với nhiều học sinh. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân sâu xa, đồng thời cũng cần có những giải pháp đồng bộ để tháo gỡ.

Vì sao việc học gây áp lực nặng nề?

Có nhiều yếu tố tác động khiến việc học ở Việt Nam trở nên căng thẳng, đặc biệt xoay quanh kỳ thi đại học:

  • Kỳ vọng lớn từ gia đình và xã hội:

    • "Đường đại học là con đường duy nhất": Quan niệm này vẫn ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ, coi việc đỗ đại học danh tiếng là thước đo của sự thành công và đảm bảo tương lai. Cha mẹ thường đặt kỳ vọng rất cao vào con cái, đôi khi biến ước mơ của mình thành áp lực cho con.
    • Tâm lý "sĩ diện": Nhiều gia đình coi việc con cái học giỏi, đỗ trường top là niềm tự hào, là "nở mày nở mặt" với bà con, lối xóm. Điều này vô hình trung tạo ra gánh nặng tâm lý khổng lồ cho học sinh, sợ làm cha mẹ thất vọng.
    • So sánh và kỳ vọng: Việc so sánh con cái với bạn bè, "con nhà người ta" hay những thành tích của người khác thường xuyên diễn ra, khiến học sinh luôn cảm thấy mình chưa đủ tốt.

  • Hệ thống giáo dục và thi cử:

    • Chương trình nặng và thiên về lý thuyết: Chương trình học hiện tại được đánh giá là nặng, ôm đồm nhiều kiến thức, đôi khi chưa thật sự gắn liền với thực tiễn. Học sinh phải tiếp thu một lượng lớn thông tin trong thời gian ngắn, dễ dẫn đến học vẹt, học tủ.
    • Thi cử khắc nghiệt và áp lực điểm số: Kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học là một kỳ thi "một mất một còn". Điểm số là yếu tố quyết định gần như tuyệt đối, khiến học sinh phải "chạy đua" để đạt được những con số mong muốn. Áp lực thi cử tăng cao khi tỷ lệ chọi vào các trường top luôn ở mức khủng khiếp.
    • Vấn nạn học thêm, luyện thi: Để đáp ứng yêu cầu của các kỳ thi, việc học thêm đã trở thành điều tất yếu, thậm chí là bắt buộc với nhiều học sinh. Lịch học dày đặc, ít thời gian nghỉ ngơi, vui chơi khiến các em mệt mỏi cả về thể chất lẫn tinh thần.
    • Cạnh tranh không ngừng: Với dân số đông và nhu cầu vào đại học cao, sự cạnh tranh để giành suất vào các trường uy tín luôn rất gay gắt.

  • Hậu quả khi trượt đại học:

    • Áp lực tâm lý nặng nề: Trượt đại học thường đi kèm với cảm giác thất bại, thua kém bạn bè, và nỗi lo về tương lai. Nhiều em có thể rơi vào trạng thái buồn bã, chán nản, thậm chí trầm cảm.
    • Định kiến xã hội: Mặc dù xã hội ngày càng cởi mở hơn, nhưng vẫn còn đâu đó những định kiến rằng không vào đại học là "thất bại", là "không có tương lai". Điều này khiến các em chịu thêm gánh nặng từ dư luận.
    • Thiếu định hướng nghề nghiệp: Nhiều học sinh sau khi trượt đại học không biết mình nên làm gì tiếp theo, thiếu các kỹ năng mềm và kiến thức thực tế để lựa chọn con đường khác.

Giải pháp giảm áp lực cho học sinh

Để giảm bớt gánh nặng cho học sinh, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía:

  • Từ phía gia đình:

    • Thay đổi tư duy về thành công: Cha mẹ cần hiểu rằng đại học không phải là con đường duy nhất dẫn đến thành công. Cần trân trọng và phát triển những năng lực, sở thích khác của con cái.
    • Giảm bớt kỳ vọng không thực tế: Thay vì đặt nặng điểm số, hãy khuyến khích con nỗ lực hết mình và chấp nhận kết quả. Tạo môi trường gia đình thoải mái, là chỗ dựa tinh thần cho con.
    • Lắng nghe và thấu hiểu: Dành thời gian trò chuyện với con, lắng nghe những áp lực, khó khăn mà con đang trải qua. Hỗ trợ con tìm kiếm giải pháp và định hướng phù hợp.
    • Hạn chế so sánh: Mỗi đứa trẻ là một cá thể độc đáo, không nên so sánh con mình với "con nhà người ta".

  • Từ phía hệ thống giáo dục:

    • Cải cách chương trình và phương pháp dạy học: Xây dựng chương trình học nhẹ nhàng hơn, tập trung vào tư duy, kỹ năng sống và khả năng ứng dụng thay vì chỉ nhồi nhét kiến thức. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh.
    • Đa dạng hóa hình thức tuyển sinh và đánh giá: Giảm sự phụ thuộc vào một kỳ thi duy nhất. Có thể áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng hơn như đánh giá năng lực, phỏng vấn, portfolio, hoặc kết hợp điểm học bạ, điểm thi đánh giá tư duy...
    • Đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp và hướng nghiệp: Nâng cao chất lượng và uy tín của các trường nghề, trung tâm đào tạo nghề. Tăng cường công tác hướng nghiệp sớm và chuyên sâu cho học sinh từ cấp THCS, THPT để các em có cái nhìn rõ ràng hơn về các con đường sự nghiệp khác nhau.
    • Giảm tải việc học thêm: Quản lý chặt chẽ việc dạy thêm, học thêm. Nếu chương trình chính khóa đủ chất lượng và đáp ứng yêu cầu, học sinh sẽ không cần thiết phải học thêm quá nhiều.

  • Từ phía xã hội:

    • Thay đổi định kiến: Thúc đẩy truyền thông để thay đổi định kiến "trượt đại học là thất bại". Tôn vinh những tấm gương thành công từ các con đường khác ngoài đại học.
    • Khuyến khích đa dạng ngành nghề: Xã hội cần có cái nhìn cởi mở hơn về các ngành nghề, không chỉ gói gọn trong vài ngành "hot".

Việc giảm áp lực học tập và thi cử không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện hơn mà còn tạo ra một thế hệ trẻ năng động, sáng tạo và tự tin hơn, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách trong tương lai.